M HKA Ensembles

Installatie, 200 x 500 x 500 cm.

Collection: Collection M HKA, Antwerp (Inv. no. BK5911_M105).

In musea draagt men er zorg voor dat kunstwerken optimaal worden gepresenteerd: de plaatsing in de ruimte en de belichting worden zorgvuldig en professioneel afgewogen. Lampen worden zodanig geïnstalleerd dat ze geen storend element voor het werk vormen. Christian Boltanski maakt in zijn installaties komaf met het probleem van de storende aanwezigheid van de verlichting; ze vormt een beeldend element in het geheel. Tien vage zwart-witfoto’s (achter glas ‘omlijst’ door zwarte tape als een rouwrand) rusten ieder op een klein wit plankje dat aan de muur bevestigd is. Ze worden elk belicht door een bureaulamp die boven de foto hangt en er zich brutaal over buigt. Doordat de lamp en het licht weerspiegeld en weerkaatst worden in het glas zien we de afbeelding op de foto nauwelijks. Alle tien lampen vormen één circuit waarvan de draden als een grillige getekende lijn de foto’s met elkaar verbinden.

Op de foto’s van foto’s (uit krantenknipsels, familiealbums, archieven) zien we onder andere een kindje in een doodskist, een oude vrouw op haar doodsbed en andere situaties met dode personen waar we slechts iets kunnen vermoeden over de ware toedracht. Deze vervaagde beelden van gestorven mensen uit het verleden en hun gezamenlijke anonimiteit laten veel over aan de verbeelding van de toeschouwer waardoor het werk zijn intensiteit verkrijgt. Op een bijna bureaucratische manier documenteert en archiveert Boltanski zijn ‘gevonden’ foto’s van doden die afkomstig zijn uit verschillende ‘réserves’, archieven (letterlijk: voorraden). De bureaulampen vindt men normaal in kantoren of op de studietafels van tienerkamers, maar zeker niet als lichtbron in een museum. Ze trekken de aandacht naar elk individu op de foto’s, maar creëren ook een sinistere atmosfeer van ondervraging en marteling. Ze vormen net zoals de kaars op de zeventiende-eeuwse ‘memento mori’-schilderijen die de kijker eraan willen herinneren dat we allen zullen sterven (een kaars kan zoals het leven opbranden of plots uit gaan), een element in Boltanski’s hedendaagse ‘memento mori’.