Wilhelm Worringer, Abstraktion und Einfühlung. Ein Beitrag zur Stilpsychologie
1921
Boek, 21,5 x 14 x 1,5 cm.
Materials:
Collection: Collection MHKA, Antwerp.
Wilhelm Worringer (1881-1965) was een Duitse kunsthistoricus. Zijn theorie van abstracte kunst plaatste vraagtekens bij wat hij omschreef als “de eenzijdigheid en de Europees-klassieke vooringenomenheid van onze gebruikelijke historische kunstopvatting en kunstwaardering.” Abstraktion und Einfühlung (Abstractie en aanvoelen), in 1907 gepresenteerd als proefschrift, werd in 1908 gepubliceerd als boek. Worringer maakt een onderscheid tussen twee soorten artistieke expressies, namelijk de kunst van de abstractie en de kunst van de empathie, en geeft een uitgebreide psychologische analyse van beide. Bij de kunst van de empathie gaat het om een organische representatie, die een herkenbare ruimtelijke illusie van de werkelijkheid geeft. Abstractie, langs de andere kant, associeert Worringer met anorganische geometrische stilering. Worringer stelt dat empathie wordt voorondersteld door het feit dat “esthetisch genot geobjectiveerd zelfgenot [is]. Esthetisch genieten betekent van mezelf genieten in een zintuiglijk object dat van mezelf verschilt, me erin inleven.” Abstracte kunst suggereert dan weer een ander soort esthetisch genot – het esthetisch genot als afweer tegen 'angst' voor de wereld. Worringer suggereert dat “abstracte door wetten beheerste vormen daarom de enige en de hoogste [zijn] waarin de mens kan rusten tegenover de enorme verwarring van het wereldbeeld.” Worringer analyseerde diverse culturen en historische perioden en was een van de eersten die het idee introduceerde dat het fundamentele verschil tussen figuratieve en abstracte artistieke expressie gebaseerd is op de – tegengestelde – manier waarop ze de existentiële ervaring benaderden. In zijn ogen heeft de 'drang tot abstractie' niets te maken met minderwaardigheid of onvolledigheid. Worringers abstractietheorie droeg bij tot de interesse van avant-gardekunstenaars voor niet-Europese culturen, en beïnvloedde vooral de Duitse expressionisten.
