M HKA Ensembles

M HKA, Antwerpen

28 April 2017 - 17 September 2017

Futuristen: Agence Future, Stuart Candy, Center for Postnormal Policy & Futures Studies, Mei-Mei Song

Kunstenaars: Michel Auder, Miriam Bäckström, Kasper Bosmans, Simryn Gill, Guan Xiao, Jean Katambayi Mukendi, Alexander Lee, Nina Roos, Darius Žiūra

Een tijdelijk toekomsteninstituut wordt georganiseerd door het M HKA in het kader van “The Uses of Art”, een project van het Europese museumconfederatie L’Internationale.

Niemand kan weten van wat nog niet bestaat. Maar het verbeelden van mogelijke, waarschijnlijke en gewenste toekomsten kan ervoor zorgen dat we het heden en het verleden beter begrijpen. Het meervoud is hier belangrijk en helpt ons om niet in de val te trappen de (één enkele) toekomst te proberen voorspellen. Net zoals kunst is toekomstenonderzoek veel meer dan een discipline. Het is geen rechte lijn naar kennis, maar een praktijk en methodiek die langs bochtige wegen tot inzichten leidt.

Een tijdelijk toekomsteninstituut zet aan om kritisch na te denken over wat komen gaat in plaats van terug te blikken op hoe vorige generaties zich ‘de toekomst’ inbeeldden. Op welke manier zullen tentoonstellingen ons denken prikkelen? Moeten het totaalervaringen worden die ons weglokken van ons scherm? Hoe autonoom zullen kunst en kunstenaars zijn ten opzichte van de rest van de wereld?

Deze tentoonstelling, gecureerd door Anders Kreuger en Dr. Maya Van Leemput, combineert visuele displays van professionele futuristen met de werken (voornamelijk nieuwe werken, die hier voor het eerst worden getoond) van hedendaagse kunstenaars, om na te gaan wat hen verbindt en op welke manier ze elkaar in vraag kunnen stellen. De tentoonstelling is opgebouwd rond de ‘vier toekomsten’ van professor Jim Dator van de Universiteit van Hawaï die hij eind jaren 1960 naar voor bracht. Hij onderscheidde voortgezette groei, instorting, discipline en transformatie als generieke beelden die we kunnen gebruiken om gewenste toekomsten voor te stellen.

Het decor voor Een tijdelijk toekomsten instituut werd gemaakt door Alexander Lee (Frans Polynesië, 1974). Het schilderij Te fanau'a 'una'una nā te Tumu: The Sentinels (2017) bedekt alle muren, op twee na. Het brengt drie elementen van Oceanië samen: de zee zelf; het blad van de broodvruchtboom die vanuit Tahiti werd overgebracht naar de Caraïbische plantages als voedsel voor slaven; en een atomaire paddenstoelwolk waarmee wordt verwezen naar testen met kernwapens. The Botanical Factory III (2017) bestaat uit een reeks afdrukken met broodvruchtenbladeren op textiel, gemaakt in samenwerking met bezoekers. In Petroglyphs (Fenua Enata/Terre des Hommes) (2017), een installatie met uitvergrootte afdrukken van rotstekeningen uit de Marquesas Eilanden, wordt  prehistorische visuele communicatie tegenover beelden van de toekomst – het werkmateriaal van futuristen – geplaatst. Met de steun van Air Tahiti Nui en Thyssen-Bornemisza Art Contemporary Academy.

De futuristen en kunstenaars in het deel van de tentoonstelling dat gewijd is aan voortgezette groei gebruiken metaforen om het beeld van de toekomst als meer van hetzelfde en als een oneindig proces van verrijking en verdieping te interpreten en bekritiseren.

In de video-installatie Conversation Piece (2017), gebruikt Agence Future (België, bestaande uit Dr. Maya Van Leemput, 1969 en Bram Goots, 1971) instrumenten uit toekomstenonderzoek, communicatietheorie, visuele etnografie en kunst om aan te tonen hoe experten en gewone mensen van over de hele wereld over hun toekomsten spreken. De installatie A Timeline in Four Layers (2017) introduceert de rijke en gelaagde geschiedenis van toekomstgerichte theorie en praktijk, waar deze instrumenten uit voortkomen. Toynbee Convector (2016) is een projectie van ‘beelden van een toekomst’, gefotografeerd in de huidige realiteit volgens gedetailleerde instructies van professionele futuristen.

Nina Roos (Finland, 1956) toont Regarding the Point of Restraint (2017) een reeks van vijf schilderijen (waaronder een tweeluik) in een paviljoenachtige structuur. De schilderijen lijken ‘lijnen’ of ‘draden’ of ‘snaren’ van acties of voortgang te selecteren. Met de steun van Frame, Contemporary Art Finland; courtesy van Galerie Forsblom in Helsinki.

Gustoniai, 2001–2016 – lopend, draagt de naam van het dorp waar Darius Žiūra (Litouwen, 1968) opgroeide. Om de drie jaar bezoekt hij het dorp, om er stille videoportretten van een minuut van alle inwoners te maken. De zes films, die 15 jaren overspannen, werden verwerkt tot een video-installatie die een ‘menselijke klok’ vormt.

De tweede van de ‘vier toekomsten’ zou de meest prikkelende kunnen zijn. Wie wil niet stiekem – vanop een veilige afstand, in een museum – getuige zijn van rampspoed? Maar in plaats van de expliciete weergave van de dag des oordeels, werpt dit deel van de tentoonstelling een blik op het ‘voor en na’ van instorting.

Het Londense Center for Postnormal Policy & Futures Studies wordt hier vertegenwoordigd door de directeur, Professor Ziauddin Sardar (Pakistan/VK, 1951) en de adjunct-directeur John A. Sweeney (VSA, 1977). De installatie Postnormal Times (2017) toont toekomsten die gekenmerkt worden door contradictie, complexiteit en chaos. Alles wat ‘normaal’ was, is verdwenen. In het Polylogue-spel (2017) staat instorting voor een mogelijk nieuw begin. Tentoonstellingsontwerp door Aine Cassidy en haar collega’s bij Effusion in Londen.

Michel Auder (Frankrijk/VSA, 1944) observeert het grootstedelijke leven in al zijn pracht en verloedering sinds de jaren 1960. 1967 (1967/2017) is een negen-kanalen video-installatie gebaseerd op stille filmopnames. Het brengt het jeugdig optimisme van 50 jaar geleden terug. De drie andere video’s bieden een glimp van de Amerikaanse psyche voor 9/11 en het Trumpisme: It’s Hard to Be Down When You’re Up (1978/2005) werd gefilmd vanop het New York World Trade Center. Voyage to the Center of the Phone Lines (1993) bestaat uit onderschepte mobiele telefoongesprekken. Mixing Up the Medicine (2015) is een filmisch essay in vrije vorm. Courtesy van Martos Gallery NY en Gavin Brown’s Enterprise in New York en Rome.

Simryn Gill (Maleisië/Australië, 1959) werkt in verschillende media. Veel van haar werken bevatten de thema’s bederf, herstel en regeneratie ‘voorbij wanorde’. Let Them Eat Potatoes (2015) is een installatie die bestaat uit meerdere aardappelafdrukken. In My Own Private Angkor (2007–2009) documenteert Gill composities van glasplaten die achtergelaten werden door mensen die aluminium raamkozijnen stalen uit een verlaten wooncomplex in haar geboortestad. Voor Windows (2011/2017), richt ze haar camera op de hemel door ramen zonder glas. Courtesy van Tracy Williams, Ltd. in New York en Utopia Art Sydney.

Net zoals instorting tegelijk de vernietiging van een cultuur en het zaad voor een nieuw begin zou kunnen betekenen, kan een toekomstige maatschappij gebaseerd op discipline enerzijds georganiseerd worden van bovenuit, met ideologie als controle-instrument, of anderzijds van onderuit, met ideologie als voedingsbodem.

Mei-Mei Song (Taiwan, 1966) is assistent-professor aan het Graduate Institute of Futures Studies, Tamkang University, Taipei. Ze toont een door technologie gedreven prijssysteem voor goederen in een toekomstige, door discipline gedreven maatschappij. De koopwaren worden geprijsd in euro en in Carbon Footprint Points, berekend aan de hand van het profiel van de consument. Time Machine (2017) is een rollenspel; het gaat uit van ‘terugkijken vooraleer vooruit te kijken’. Grafisch ontwerp door Duanduan Hsieh en Pieter Boels.

De twee kunstenaars in dit onderdeel van de tentoonstelling onderwerpen zichzelf aan streng gedisciplineerde werkprocessen. Miriam Bäckström (Zweden, 1967) toont vier tapijten uit de reeks New Enter Image (vanaf 2016). Deze grote beelden, gebaseerd op meerdere high-definition digitale fotografieën van textielen of nederige alledaagse objecten, werden gewoven op computergestuurde jacquardweefgetouwen. Hiermee benadrukken ze de onmogelijkheid van een centraal perspectief in de digitale realiteit. We zitten al in het beeld; we zijn het beeld geworden. Met de steun van Iapsis, de Zweedse kunstbeurs-commissie, Marabouparken konsthall in Sundbyberg, Zweden, en Kvadrat; courtesy van Galería Elba Benítez in Madrid.

In drie nieuwe schilderijen brengt Kasper Bosmans (België, 1990) zijn voorkeur voor het gebruik van pictogrammen als vorm van actie naar voor. Met Legend: A Temporary Futures Institute (2016) en The Four Futures Frieze (2017), uitgevoerd op de muren van een lichtkoepel, vertaalt hij met een knipoog de ‘vier toekomsten’ van Jim Dator naar een schildertaal die zowel zicht- als leesbaar is. Discipline (2017) is een sensuele koraal-roze, trapsgewijze plafondschildering die zich ontpopt als kleurrijke interpretatie van gedisciplineerd denken. Bosmans ontwierp ook de meubels voor Een tijdelijk toekomsteninstituut in samenwerking met Anders Kreuger. Courtesy van en met steun van Gladstone Gallery, New York/Brussel.

Het past dat de voor vele mensen ‘favoriete’ van de vier toekomsten garant staat voor het meest gevarieerde deel van de tentoonstelling. Transformatie is een dynamisch proces, waarin hoop doorklinkt, maar waarvan de gevolgen bijzonder onvoorspelbaar zijn, zeker als we de transformatieve interactie tussen mens en machine van de laatste 250 jaar in beschouwing nemen.

Dr. Stuart Candy (Australië/Canada, 1980), huidig gastprofessor aan de School of the Art Institute of Chicago, beschouwt zichzelf als een professioneel futurist en ervaringsontwikkelaar. Zijn NurturePod (2017) belicht onze groeiende absurde symbiose met informatiesystemen door een baby uit te rusten met een headset.

Guan Xiao (China, 1983) geeft in haar nieuwe video, een drieluik genoemd DengueDengueDengue (2017), haar mening op dit thema. Zoals steeds kan ze het abstracte vatten in het uitdrukkelijk en oneerbiedig concrete. Filmmateriaal uit een koortsachtig, stormachtig en gerobotiseerd heden transformeren tot een ‘panchronische’ werkelijkheid waar verleden, heden en toekomst ons gelijktijdig aanvallen. Courtesy van Kraupa-Tuskany Zeidler, Berlijn.

Opgeleid als wetenschapper en ingenieur probeert Jean Katambayi Mukendi (Democratische Republiek Congo, 1974) een wereld op te roepen van machineachtige objecten, die hij uitvoert in karton en gekleurd papier. Hij richt zich hier op het diagram. Inertia (2017) is een installatie met afzonderlijke onderdelen. The Tree (zijn belangrijkste metafoor, een diagram die de veranderlijke energie van de Fibonacci-cijfers vat) en The Chariot zijn gemaakt uit bruin karton, The Class is een tekst die refereert aan de druk om steeds sneller te moeten communiceren; deze is uitgevoerd in krijt op drie krijtborden. Met de steun van Agence Future, Antwerpen; courtesy van trampoline in Antwerpen.

Een tijdelijk toekomsteninstituut bevat ook enkele tijdelijke presentaties. De eerste presentatie is een selectie aquarellen van Izmail Efimov (Republiek van Mari El, Russische Federatie, 1946), die onlangs werden aangekocht voor de M HKA-collectie. Efimov, die in het midden van de jaren 1970 actief was als socialistisch-realistisch schilder, is nu een van de meest originele etno-futuristische kunstenaars. Deze term werd uitgevonden in de jaren 1980 in Estland. In de jaren 1990 nemen de Fins-Oegrische regio’s van Europees Rusland deze term over als naam voor een nieuwe culturele beweging, ‘leunen op het verleden, werken voor de toekomst’.

De tweede tijdelijke presentatie zal vanaf midden juni te zien zijn. Prelude: Een wevende generatie stelt objecten van een nieuwe generatie architecten uit de Lage Landen tentoon die refereren aan lopend onderzoek naar en modellen van toekomstige projecten. Deze presentatie maakte deel uit van een tentoonstelling in het Deutsches Architekturmuseum in Frankfurt am Main in 2016 en werd ontwikkeld door het Vlaams Architectuurinstituut.

Het publieksprogramma bij Een tijdelijk toekomsteninstituut is een reeks workshops waarin thema’s aan bod komen die te maken hebben met toekomsten: Antwerpen, kennis, diversiteit, mode, de welvaartsstaat. Elke workshop duurt drie uur en wordt gegeven door een professionele futurist. Zie de M HKA-website (www.muhka.be) voor meer informatie en schrijf je in voor de workshops via atfi@muhka.be.

De internationale toekomstenconferentie Design, Develop, Transform vindt plaats in het M HKA op 16–17 juni (ddtconference.org). Ze wordt georganiseerd in samenwerking met het Kenniscentrum Applied Futures Research – Open Time an de Erasmushogeschool, Brussel.

Verberg deze beschrijving