Event

M HKA, Antwerp

14 February 2025 - 25 May 2025

HUGO ROELANDT
Het einde is een nieuw begin

Hugo Roelandt (Aalst 1950–Antwerpen 2015) was een veelzijdig kunstenaar, actief als performer, installatiekunstenaar en fotograaf. Vanaf het midden van de jaren 1970 was hij een belangrijke figuur binnen de naoorlogse avant-garde in Antwerpen. Hij begon zijn artistieke carrière met presentaties in de New Reform Gallery in Aalst, een platform dat bekendstond om zijn focus op performancekunst. In 1981 was Roelandt, samen met Annie Gentils, medeoprichter van Montevideo, een radicale, alternatieve kunstruimte in Antwerpen. Daarnaast was hij een non-conformistische docent aan de afdeling fotografie van de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten Antwerpen, waar hij van 1991 tot 2010 lesgaf. 

Roelandt liet zich niet beperken tot een artistiek genre of stijl. Zijn performances, fotoseries en interventies in de openbare ruimte kenmerkten zich door een grote diversiteit en soms tegenstrijdige elementen. Hij werkte samen met een breed scala aan muzikanten, taalkundigen, wetenschappers en kunstenaars, waaronder Anne-Mie Van Kerckhoven, Narcisse Tordoir, Ria Pacquée, Guillaume Bijl, Luc Steels, Danny Devos en zijn jarenlange medewerker Marc Holthof. Deze samenwerkingen contrasteerden met zijn uitgebreide reeks zelfportretten, die zijn veelzijdige werkwijze weerspiegelden. Hoewel hij voornamelijk bekendstond als performancekunstenaar, stond Roelandt kritisch tegenover de veranderende aard van performancekunst. 

In de jaren 1970 verschoof zijn praktijk van fotografie naar performance. Oorspronkelijk opgeleid als fotograaf, creëerde hij talrijke zelfportretten, waaronder de reeks Feelings (1974), waarin hij overdreven gezichtsuitdrukkingen vastlegde voor de camera. De betekenis van deze werken lag niet alleen in de zelfbeelden zelf, maar ook in het gebruik van het lichaam als instrument tijdens het maakproces. Representatie vormde een terugkerend thema in Roelandts denken. Al vroeg in zijn carrière ontwikkelde hij een afkeer van wat hij ‘Photo Photo’ noemde, een term waarmee hij verwees naar al te serieuze, clichématige voorstellingen die esthetiek boven experiment stelden. Hij beklemtoonde vaak dat zijn werken niets voorstelden, niet narratief waren en geen realistische weergave van de wereld boden.

Naarmate zijn carrière in de jaren 1980 vorderde, richtte Roelandt zich op wat hij 'post-performance' noemde. Deze periode markeerde een verschuiving van actieve performances naar conceptuele projecten waarin machines en technologie een centrale rol speelden, zoals telefoon- en antwoordapparaatdialogen die nieuwe richtingen in theorie en praktijk onthulden. In een periode van ingrijpende ontwikkelingen binnen de postmoderne filosofie en het onderzoek naar kunstmatige intelligentie in België, verschoof ‘post-performance’ de focus van traditionele performance en individualisme naar een systeembenadering waarin het handelingsvermogen van het lichaam van de kunstenaar enigszins werd losgelaten.

Gedurende zijn hele carrière streefde Roelandt ernaar traditionele opvattingen over kunst te deconstrueren. Hij vond dat kunst de complexiteit van het hedendaagse leven en maatschappelijke kwesties moest weerspiegelen, in plaats van zich te houden aan esthetische orthodoxie. Belangrijke thema's in zijn werk waren lichaamsbeeld en gendernormen, automatisering en de bourgeois aard van het artistieke veld. Een ander belangrijk thema in zijn werk was de stedelijke omgeving, zoals blijkt uit zijn sleutelwerk Pavimenti (1987), een interventie op de gevel van het huidige M HKA-gebouw. In zijn latere werken benadrukte hij de rol van het publiek in het beleven van kunst, waarbij hij suggereerde dat kunst een gedeelde, participatieve ervaring kon zijn in plaats van een individuele appreciatie van een afgewerkt product. Tegelijkertijd evolueerde zijn praktijk naar werken met een meer elementaire kwaliteit, waarin hij gebruikmaakte van water, lucht, licht en vuur. 

Het einde is een nieuw begin is Hugo Roelandts eerste overzichtstentoonstelling in een museum, tien jaar na zijn overlijden. Het M HKA en het CKV (Centrum Kunstarchieven Vlaanderen) werden beheerders van het volledige archief van Hugo Roelandt. Het omvat zowel sleutelwerken, als een rijke verzameling materiaal, waaronder documentatie, notities, schetsen en informatie over niet-gerealiseerde projecten, maar ook zijn persoonlijke bibliotheek, die als educatieve bron fungeerde. Als kunstenaar die zich verzette tegen de kunstmarkt en de bourgeois normen, was zijn praktijk nooit opgezet met het oog op een nalatenschap. Belangrijker in zijn leven en werk was vrijheid. Toch neemt het M HKA, als beheerder van dit waardevolle culturele patrimonium, de complexe uitdaging aan om de praktijk van Roelandt te onderzoeken en te contextualiseren binnen de belangrijke rol die deze speelt in de geschiedenis van het beeld en de performance in België. Tegelijkertijd streeft het museum ernaar zijn oeuvre onder de aandacht te brengen van een breder publiek en de internationale gemeenschap. In dit verband heeft het M HKA dit uitgebreid online platform gelanceerd dat als publieke bron van informatie over de praktijk van Hugo Roelandt fungeert.

De tentoonstelling wordt georganiseerd door het M HKA in samenwerking met Marc Holthof en Lydia Van Loock. 

Het werk The Shape of Water van Hugo Roelandt zal in juni 2025 opnieuw te zien zijn in de Fundació Joan Miró, waar de kunstenaar het oorspronkelijk in 1986 installeerde. Deze samenwerking tussen het M HKA en de Fundació Joan Miró maakt deel uit van het programma ter ere van het 50-jarig jubileum van de Fundació Joan Miró.

Daarnaast organiseert het M HKA in mei 2025 een presentatie van Sean Peleman, laureaat van de Hugo Roelandt Prijs 2024, als onderdeel van het INBOX-programma.